www.tiemens.info

Jeugd

Op 23 maart 1944 kwam ik als vijfde (en laatste) zoon in het gezin van Henk en Jo Tiemens ter wereld. Ik werd vernoemd naar een broer van mijn vader, Willem Hendrik - oom Wim. Wij woonden toen in het huis De Horst, Kemperbergerweg 35 in Schaarsbergen. Ik bleef er wonen tot ik in 1963 naar Breda verhuisde. Vader overleed op mijn 20^ste verjaardag, moeder ruim twee jaar daarna. Veel te jong, naar menselijke maatstaven. Ik houd ze in dankbare herinnering.

Vader en moeder Tiemens, begin jaren zestig

Beroep

Al op jonge leeftijd werd ik geboeid door de luchtvaart. In 1959 bracht Arie Breunissen mij op Terlet de eerste beginselen van het (zweef)vliegen bij. Na de middelbare school ging ik in 1963 naar de KMA, opleiding officier-vlieger bij de Koninklijke Luchtmacht.

   Na luchtmachtblauw . . .

 

Toen bleek, dat ik geen toegang kreeg tot de opleiding voor de lichte vliegtuigen en dus de jachtvliegopleiding in het verschiet lag, was de aardigheid er voor mij af. In 1966 het militaire bestaan verruild voor het civiele. Maar ik zette mijn militaire activiteiten wel voort. Vanaf dat jaar tot 1984 was ik vrijwilliger bij de Nationale Reserve.

. . . werd het landmachtgroen

Voor de verlate start in de burgermaatschappij viel er het een en ander in te lopen. Dat betekende in mijn geval volgen van studies op het gebied van makelaardij o.g. en verzekeringen, gevolgd door een bedrijfsjuridische studie aan de KUN (nu Radboud Universiteit). Na enige jaren gewerkt te hebben op het makelaarskantoor van mijn oudste broer, stapte ik over naar Nationale-Nederlanden. Sindsdien ben ik het NN concern (naderhand ING Groep) trouw gebleven tot het moment van "einde oefening", 19 maart 2004, mijn laatste werkdag.

De Tiemens-broers van de 'Schaarsbergen-tak', vrnl: Henk, Theo, Arend, Dirk en Willem (9.03.2003)

Hobby

In de periode dat ik op de KMA vertoefde, startte ik in de bibliotheek van het instituut een onderzoekje naar de oorspronkelijke functie van de grote, voormalige Duitse bunker, die voor de Luftwaffe in de oorlog aan de Koningsweg in Schaarsbergen werd gebouwd. Mijn inmiddels verworven kennis en inzicht op het gebied van luchtverdediging, kwamen mij daar goed bij van pas. In de loop der jaren zette dit onderzoek mij op velerlei interessante sporen. Kortom, een gebied dat nog talrijke geheimen verborgen hield, een dankbaar terrein dus voor historisch onderzoek. Het bracht mij in contact met een groot aantal voormalige (soms hoge) Duitse en Britse militairen en talrijke landgenoten die informatie verschaften over onderwerpen waar ik mij mee bezighield, of er ook belangstelling voor toonden. In tientallen publicaties (zie Bibliografie) heb ik inmiddels een keur aan boeiende onderwerpen kunnen belichten. Lag daarin de nadruk dus overwegend op gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog, in de toekomst hoop ik mij wat meer toe te leggen op de familiehistorie. Nu is de oorlog ook daarin (hoe kan het anders dan bij een Arnhemse familie) prominent aanwezig, maar zij biedt toch veel meer dan dat.

En dan is er natuurlijk Doorwerth. Niet alleen rijk aan natuurschoon, maar ook aan historie. Met een middeleeuws kasteel op loopafstand en met de Hunneschans op het Duno-plateau, bereikbaar in een zondags wandelingetje. Inmiddels heb ik mijn eerste ‘Doorwerthse onderzoek’ achter de rug. De resultaten zijn verrassend en buitengewoon boeiend. Zij zijn in 2003 gepubliceerd in Schoutambt en Heerlijkheid en hebben onder de titel Huize "Eekland" hun plaats op deze website gevonden.

Voorouders

Mijn overgrootvader, Hendrik Jan Tiemens, is de eerste voorvader van wie veel bekend is, die veel sporen heeft achtergelaten en van wie talrijke foto's bewaard gebleven zijn. Bovendien is hij degene die de 'Arnhemse tak' van de familie stichtte, de tak waartoe ook ik behoor. Vandaar dat ik deze passage, gewijd aan de familiehistorie, bij hem begin. Hendrik Jan Tiemens werd op 24 juli 1848 op 't Loo in de 'Oude Haven' geboren; vijf maanden na het overlijden van zijn vader, die timmerman en bouwkundig opzichter was. Hij was het derde kind in het gezin van Hendrik Jan Tiemens Kersen (1806-1848) en Geertje Disbergen (1818-1891). Hendrik Jan jr. en zijn twee zusters (waarvan er een, Lina, later geestesziek werd en jarenlang is opgenomen in het gezin van Hendrik Jan jr.) werden dus door hun moeder opgevoed. In het gezin heerste een positief Christelijke geest; Nederlands Hervormd met gereformeerde gezindheid. Ware Calvinisten in de goede zin des woords. Een stempel dat onze familie generaties lang heeft gesierd, totdat het verval er vat op kreeg.

Hendrik Jan ging naar de ‘Koningsschool’ aan de Loolaan. Het moet een soort middelbare school zijn geweest en Hendrik Jan schijnt een goede leerling te zijn geweest. Zijn kennis van wis- en natuurkunde was op hoge leeftijd nog groot. De heer Neelmeijer, het hoofd der school, drong er bij zijn moeder tevergeefs op aan haar zoon naar de – toen nog – Poly-technische School te Delft te sturen. Echter, de enige zoon kon niet worden gemist. Door aanleg, ambitie en zelfstudie ontwikkelde hij zich tot een bekwaam bouwkundige. Volgens de overlevering zou hij als opzichter/uitvoerder gewerkt hebben bij de herstelling en uitbreiding van kasteel 'De Wiersse' te Vorden. Dat huis behoorde toe aan Mr. Willem baron van Heeckeren van Kell die kasteel Bingerden kreeg toen hij burgemeester van Angerlo werd. 'De Wiersse' verkocht hij in 1869 aan zijn zuster Jacoba Louise, die gehuwd was met Julius Bernhard graaf van Limburg Stirum. Of het werk aan 'De Wiersse' voor of na de bouw van 'Wielbergen' in Angerlo (1869-1872) plaatsvond, is niet duidelijk. Vast staat evenwel dat Hendrik Jan begin 1872 te Angerlo verbleef. De bouw van Het Jachthuis in het landgoed ‘Gulden Bodem’ in Arnhem was toen al beëindigd. Zowel 'Het Jachthuis' als 'Wielbergen' waren scheppingen van ‘de architect des Konings’ L.H. Eberson, die beide huizen (welke een grote gelijkenis vertoonden) in opdracht van twee broers Brantsen ontwierp; W.G. baron Brantsen van de Zijp en Carel Marie baron Brantsen, welke laatste sinds 1873 gehuwd was met de dochter van eerdergenoemde graaf van Limburg Stirum, Jacqueline Sophie.

Intussen was een neef van de jonge opzichter/uitvoerder, Dirk Tiemens (1837-1915) {zoon van de kastelein van De Keizerskroon Tiemen Tiemens Kersen (1804-1887) en Margrieta Eikendal ( onbekend - 1871)}, rentmeester bij baron Brantsen van de Zijp. Hij woonde in het rentmeestershuis. Toen nu deze Dirk Tiemens het prestigieuze ambt van rentmeester op 'Elswout' bij Haarlem verwierf, stelde douairière baronesse J.C.J. Brantsen – van Heeckeren van Kell Dirks jongere neef Hendrik Jan per 12 december 1874 in zijn plaats aan. Hendrik Jan betrok het rentmeestershuis, waarvan niet vaststaat of het toen al 'Gulden Spijker' heette, de naam die de opvolger van dit huis in elk geval wel droeg.

Het Gulden Spijker

Op 28 januari 1876 trouwde Hendrik Jan met Adriana Helena ('Jaantje') Buitenweg, dochter van een rijtuigfabrikant uit De Bilt. Hun eerste zoon werd op 30 maart 1877 geboren - Hendrik Jan. Er zouden nog zeven kinderen volgen. Ze volgden allen lager onderwijs op de School met de Bijbel die in 1882 in Schaarsbergen werd gesticht. De oude rentmeester overleed op 28 april 1932 na een ziekbed van enkele dagen in het 'Gulden Spijker', bijna 84 jaar oud. Van 12 december 1874 tot 1928 was hij rentmeester van het landgoed Zijpendaal, een functie, waarin hij door zijn zoon Adriaan werd opgevolgd. Doch ook in de laatste jaren bleef hij nog rentmeesterswerk verrichten. In zijn ambt van rentmeester heeft Hendrik Jan drie generaties van de familie Brantsen gediend: eerst douairière baronesse J.C.J. Brantsen – van Heeckeren van Kell, daarna mr. W.G. baron Brantsen van de Zijp en ten slotte K.L.E. graaf von der Goltz en Alwina gravin von der Goltz - baronesse Brantsen. Naast zijn rentmeestersambt was de hij poldermeester van de polder Malburgen. Vóór 1886 was hij diaken van de Nederlands Hervormde Kerk te Schaarsbergen, na de Doleantie in 1886 enige tijd ouderling van de Gereformeerde Kerk van Arnhem. Hij behoorde tot de oprichters van de school met den Bijbel te Schaarsbergen en gedurende 50 jaar heeft hij zitting gehad in het schoolbestuur. Tot zijn dood had hij zitting in de commissie van scheidslieden voor de land- en tuinbouwongevallenwet. Jaantje overleed op 11 mei 1934 in het Gulden Spijker.

Hendrik en Jaantje en hun kinderen op 15 augustus 1898; rechts boven de oudste zoon Hendrik Jan ('Hend')

Oudste zoon Hendrik Jan ('Hend') van Hendrik en Jaantje was een goede leerling. Hij doorliep de ambachtsschool (bouwkunde) met glans, waarna hij zijn bouwtechnische opleiding in Utrecht voortzette. Zijn ambitie was architect worden. Hij werd 'leerling' van de bekende architecten Boerbooms en Berlage. In 1902 verbleef hij enige tijd in Leipzig, waar hij als uitvoerder voor Berlage betrokken was bij de bouw van een kantoorgebouw aan de Augustusplatz (nr. 8). Berlage ontwierp - in samenwerking met de Duitse architect Hetzer - het gebouw, dat als Duits hoofdkantoor voor het Nederlandse verzekeringsbedrijf 'Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente' diende. Overigens liep het met het gebouw in Leipzig niet goed af. In 1943 verloor het bij een luchtaanval een vleugel en wat resteerde moest na de oorlog wijken voor de nieuwbouw van ‘Hotel Deutschland’. Er waren andere tijden aangebroken en de Augustusplatz heette op 1 augustus 1945 plotseling Karl-Marx-Platz. Maar niet voor altijd, want sinds 3 oktober 1990 heet het weer gewoon Augustusplatz.

Detail van de tekening van het trappenhuis in het gebouw van de 'Algemeene', gemaakt door grootvader Tiemens (H.J. TIEMENS J^R. ZEICHNER)

 

Augustusplatz in Leipzig, waar aan de befaamde architect H.P. Berlage in 1902-1903 een kantoorgebouw voor de Algemeene Maatschappij van Levensverzekering en Lijfrente bouwde

In 1912 bouwde hij het gereformeerde kerkje in Woudsend. Verder tekende hij nog gereformeerde kerken in Werkendam, Wierden en Rheden. Scholen naar zijn ontwerp verrezen onder meer in Arnhem, Werkendam en Heerlen. In Arnhem bouwde hij woningen op de Geitenkamp, rond het Talmaplein en in de Stroolaan. Van de verbouwprojecten die hij uitvoerde, noem ik de gereformeerde kerk in Middelharnis en de School met de Bijbel in Schaarsbergen. Het bijzondere van dit laatste project is, dat hij oud-leerling was van die school. Hoeveel architecten zal het vergund zijn om hun lagere school te mogen verbouwen?

Het huis van Hend en Wilmien, Koningstraat 31. Het lag ter hoogte van de plaats waar nu de bibliotheek staat

Op latere leeftijd is hij zich meer gaan bezighouden met restauratieopdrachten. Hij legde zich vooral toe op restauratie van kerken (b.v. in Andelst, Eck en Wiel, Mourik en de R. K. Kerk in Duiven). In Arnhem had hij ook bijna de Bolkstoren gereed, toen die in de Slag om Arnhem weer zwaar beschadigd raakte. Na de oorlog is hetgeen toen nog van deze toren restte, afgebroken. In 1904 trouwde Hend met Wilhelmina Sophia ('Wilmien') Otto. Zij gingen op een bovenhuis in het centrum van Arnhem wonen. Zij kregen zeven kinderen. In 1907 kochten Hend en Wilmien een huis in de Koningstraat. Zij woonden er tot 19 september 1944, toen ze hun woning als gevolg van de gevechten in het centrum van Arnhem noodgedwongen moesten verlaten. Het ging kort daarna door brand verloren. Jarenlang was Hend ouderling van de Gereformeerde Kerk van Arnhem en lid van de zendingscommissie van die gemeente. Hij legde een bijzondere belangstelling aan de dag voor de historie van de stad. Een lange reeks van jaren was Hend bestuurslid en secretaris van het Arnhems Oudheidkundig Genootschap, waarvan hij tevens een van de eerste leden was. Ook in zijn laatste levensjaren bleef hij bijzonder attent voor het wel en wee van Arnhem en leefde hij intens mee met het totstandkomen en het begin van de uitvoering van het wederopbouwplan, waarbij zijn zoon Wim als ambtenaar van de dienst Gemeentewerken nauw betrokken was. Wilmien overleed op 29 oktober 1950, Hend overleefde haar slechts zeven maanden; hij overleed op 22 mei 1951.

Drie maal Hendrik Jan Tiemens; links de architect, midden de rentmeester en rechts de toekomstige makelaar. De foto werd omstreeks 1926 gemaakt in de tuin achter het Gulden Spijker

Hun eerste kind, zoon Hendrik Jan ('Henk'), werd op 24 juli 1905 geboren. Hij werd makelaar in onroerende goederen, hypotheken en verzekeringen. Op 3 juni 1932 trouwde hij met Johanna Geertruida Meijnhardt, dochter van een Arnhemse carosseriebouwer. Na enige tijd in Oosterbeek en Arnhem te hebben gewoond, kochten Henk en Jo in 1939 het huis Kemperbergerweg 35 in Schaarsbergen. Dat droeg toen nog de naam 'Villa Elisabeth', maar werd omgedoopt tot 'De Horst'. Henk en Jo hadden toen inmiddels 4 zonen. De vijfde en laatste kwam op 23 maart 1944 in 'De Horst' ter wereld.

De Horst toen die nog Villa Elisabeth heette; mijn geboortehuis

De evacuatietijd die op 3 november 1944 aanbrak, werd rampzalig voor het gezin. Jo bleef langdurig ziek en bij Henk stak TBC de kop op. Bij de terugkeer naar Schaarsbergen troffen zij hun huis zwaar beschadigd aan en alle bezittingen die ze door hun overhaaste vertrek moesten achterlaten, waren verdwenen. Het gezin was na terugkeer geheel aangewezen op hulp van derden. Het herstel van Jo verliep zeer traag. Met Henks gezondheid ging het steeds slechter. In de zomer van 1949 stond hij voor de keus: of een uiterst riskante operatie ondergaan waarbij een long verwijderd zal worden, of in elk geval binnen enkele maanden overlijden. De operatie werd uitgevoerd en slaagde. Henk is nog 15 jaar gespaard gebleven voor zijn vrouw en kinderen. Hij overleed op 23 maart 1964, mijn 20^ste verjaardag. Moeder Jo stierf op 29 juni 1966. Vader werd 58 jaar oud, moeder 61.

Dit is slechts in vogelvlucht de geschiedenis die de drie generaties voor mij - van vaders kant - hebben geschreven. Gelukkig is een unieke verzameling correspondentie uit de periode 1872 - 1966 bewaard gebleven, die een indringend en dikwijls ontroerend beeld geeft van het wel en wee van de familie door deze gehele periode heen. En dat is heel opmerkelijk wanneer men bedenkt hoeveel materiaal er ook nog door oorlogsgeweld verloren is gegaan! Dan zijn er nog honderden foto's bewaard gebleven. Een en ander heb ik in een groot computerbestand samengebracht, een 500 bladzijden groot. Aldus is een indrukwekkend familiedocument ontstaan dat overigens vooralsnog alleen beschikbaar is voor leden van de familie Tiemens - althans die welke tot de 'Gulden Spijker'-tak gerekend worden.

Doorwerth, 1 mei 2003.

Hendrik en Jaantje in 1929

Klik hier om terug te gaan naar de Home Page.